De avonturen van Bolle en Stengel

De absurdistische filmpjes van Spek of Stroop over biologie zetten vmbo-leerlingen aan het denken. ‘Soms vinden ze het gênant of nergens op slaan, maar dan gebeurt er óók iets in die hoofden.’

Educatieve filmpjes over biologie die vmbo-leerlingen aan het denken zetten. Dat is het concept van Spek of Stroop. ‘Er wordt vaak vanuit gegaan dat vmbo-leerlingen niet lang en diep over de stof nadenken. Docenten geven hun les, en dat is het dan. Maar zo werkt het niet: vmbo-leerlingen denken zeker na over de stof, als je daartoe maar stimuleert’, zegt biologiedocent Sabine Aben die het brein is achter Spek of Stroop, samen met Anne de Groot, docent beeldende vorming.

Geschikte filmpjes die een gesprek of discussie over de leerstof stimuleren, zijn voor het vmbo echter nauwelijks voorhanden. En dus bedachten de jonge vmbo-docenten Aben en De Groot het concept Spek of Stroop, en maken ze nu zelf de filmpjes die ze misten. In de personages van Bolle en Stengel beleven zij avonturen rondom biologische thema’s zoals beweging, ademhaling en leven en dood. De belevenissen en gesprekken van Bolle en Stengel zijn soms absurdistisch, raar of gênant, en roepen daardoor allerlei vragen op. ‘We maken alledaagse dingen zo interessant dat de leerlingen erover gaan nadenken.’

‘Dooie boel hier’, vindt Stengel. ‘Nee, jij bent lekker levendig’

Hoewel de aanpak en missie van Spek of Stroop serieus is, zijn de filmpjes vooral humoristisch en jolig, vol woordgrapjes. In de aflevering over beweging zitten Bolle en Stengel bijvoorbeeld in een skeletpak in een lege bar. ‘Dooie boel hier’, vindt Stengel. ‘Jij bent lekker levendig’, zegt Bolle. ‘Nou, doe niet zo bot’, reageert Stengel. ‘Over het algemeen zegt men beenderen.’ En dan gaat het tweetal in hun bottenpakken de dansvloer op, waarbij de beweging van elk van de botten goed te zien is. Het typeert de luchtigheid van de filmpjes.

En die stijl sluit volgens Spek of Stroop goed aan bij de doelgroep. ‘Leerlingen vinden het fantastisch en vragen elke week of er alweer nieuwe filmpjes zijn’, zegt Aben. ‘Soms vinden ze het nergens op slaan, of moeten ze vooral lachen om wat Bolle en Stengel doen. Maar dan gebeurt er óók iets in die hoofden. Daar kun je als docent mooi op inhaken.’

Pannenkoeken
In de aflevering over leven begraven Bolle en Stengel een kamerplant die dood is, maar wel geleefd heeft. Waarom gaat de grafsteen eigenlijk niet ook de grond in, vraagt Bolle zich af. En later aan tafel – met pannenkoeken met spek en stroop – komt er ook een opgezette hamster aan te pas. Zo verweeft de aflevering onopvallend de begrippen dood, leven en levenloos.

Veel uitleg hierover geven de filmpjes niet; het zijn geen mini-colleges, benadrukt Aben. ‘We zijn geen Klokhuis waarin allerlei begrippen of de werking van iets wordt uitgelegd. De afleveringen zetten vooral aan het denken, en nodigen uit om het gesprek aan te gaan. Er is dus een heel actieve rol weggelegd voor de docent, die kan op de filmpjes voortbouwen.’

Om de docenten daarbij te helpen zijn er docentenhandleidingen en leerlingwerkbladen in de maak die bij de filmpjes horen. In de filmpjes verwerkt Spek of Stroop begrippen die aansluiten bij de kerndoelen van het vmbo. Daarbij borduren ze voort op de thema’s uit de leerlijn Biologie voor Jou. Door dit op een laagdrempelige manier aan te bieden, worden leerlingen volgens Spek of Stroop geactiveerd en gemotiveerd in de les, waardoor de stof beter beklijft. Zo dragen de filmpjes bij aan het halen van het vmbo-examen.

Subsidie
Inmiddels is het tweetal druk bezig met het maken van nieuwe afleveringen, bovenop de afleveringen die ze vorig jaar produceerden. ‘Dat kunnen we doen dankzij een subsidie van de Woltjer Stichting. We staan allebei voor de klas en maken de filmpjes in onze vrije tijd. Met het bedenken van het script, spotten van locaties, filmen en monteren, zijn we wel een week per filmpje bezig.’ Behalve de afleveringen van enkele minuten, zijn er ook SOSjes – SpekOfStroopjes – die in 1 minuut een begrip uitlichten, zoals puberteit of in- of uitwendig skelet.

Hoewel Aben en De Groot klaarblijkelijk geen echte acteurs zijn, zijn de filmpjes kwalitatief goed en is er duidelijk over de inhoud nagedacht. ‘Na onze eerste serie afleveringen hebben we een première-avond gehouden, en leerlingen na afloop enquêtes voorgelegd. Die feedback gebruikten we om de serie filmpjes van dit jaar te verbeteren.’

Het streven van Spek of Stroop is om het aantal afleveringen verder uit te breiden, zodat er straks over elk biologisch thema een filmpje is, en eventueel filmpjes waarin dieper op de stof wordt ingegaan. ‘Of de filmpjes ook aansluiten bij havo of vwo, durf ik niet te zeggen. We horen wel dat de hogere klassen van het primair onderwijs ze ook leuk vinden’, zegt Aben. ‘Maar we hebben de filmpjes echt gemaakt voor het vmbo, want daar is nog veel te weinig voor.’

Spek of Stroop

Spek of Stroop maakt educatieve filmpjes over biologie voor het vmbo-onderwijs. De afleveringen over biologische thema’s, en korte 1-minuut-filmpjes over losse begrippen, zijn te bekijken via het YouTube-kanaal van Spek of Stroop. Docentenhandleidingen en werkbladen behorend bij de afleveringen zijn binnenkort beschikbaar en nu nog in de maak. Wie vast een proefexemplaar wil ontvangen en deze eventueel van verbeterpunten wil voorzien, kan mailen naar spekofstroop@gmail.com.

Dit artikel verscheen in Bionieuws 6 van 2017.